حمایت از کودکان کار یکی از مهم‌ترین موضوعات اجتماعی است که تصمیم‌گیری صحیح درباره آن می‌تواند نقش تعیین کننده‌ای در کوتاه کردن زنجیره فقر و کاهش آسیب‌های اجتماعی داشته باشد. در این مقاله ما ضمن ارائه مقدمه‌ای در مورد کودکان کار و روش‌های حمایتی از آنان، به طور ویژه نقش آموزش را بر آینده این کودکان و موانع تاثیرگذار بر تحصیل کودکان کار را مورد بررسی قرار خواهیم داد.
آنچه در این مقاله خواهید خواند:
- کودکان کار و چگونگی حمایت موثر از آنها
- نگاهی بر فقر آموزشی کودکان کار و تاثیرات آن
- موانع اثر گذار بر تحصیل کودکان کار
کودکان کار و چگونگی حمایت موثر از آنها
منشاء اصلی پدیده کودکان کار فقر اقتصادی خانواده‌هاست. این قشر از جامعه که به دلایل مختلف با مشکلات اقتصادی مواجه هستند، نمی‌توانند شرایط یک زندگی عادی را برای فرزندان خود ایجاد نمایند و به ناچار کودکان خود را مجبور به کار در خیابان و کسب درآمد برای گذران زندگی می‌کنند. اگرچه نوع کار و محیط کاری کودک تابعی از زمینه‌های خانوادگی، شرایط اجتماعی، میزان فشار اقتصادی و نوع فرهنگی است که کودک در آن بزرگ شده و زندگی کرده است اما در هر حالت اجبار کودکان به کار و عدم شناخت آنها از اجتماع، به سلامت جسمی، روانی، اجتماعی و معنوی آنها آسیب می‌رساند.
ساعات طولانی کار در خیابان، شرایط بسیار نامناسبی را برای وضعیت غذا و استراحت کودکان ایجاد می‌کند و همین موضوع می‌تواند آنها را در معرض اسیب‌های جسمی قرار دهد. از طرف دیگر محیط ناسالم خیابان برای کودکان می‌تواند احتمال سوءاستفاده و آسیب‌های روحی و روانی را برای آنها افزایش دهد.
به همین دلیل ایجاد فرصت برای بروز احساسات کودکانه، بستر‌سازی برای رشد و تکامل بهنجار این کودکان، پیگیری دقیق حقوق آنها و تلاش برای تغییر شرایط دشوار زندگی و ایجاد امید در آنان، از اهمیت بالایی برخوردار است. اما به‌واقع چگونه می‌توان از کودکان کار حمایت کرد. آیا این یک وظیفه دولتی است یا هر یک از افراد جامعه در قبال بهتر کردن شرایط زندگی این کودکان وظایفی دارند؟
پژوهشگران و فعالان این حوزه معتقدند، برنامه‌ریزي صحیح در زمینه آموزش کودکان و توانمندسازی خانواده‌های آنها برای تامین مخارج خود، در دراز مدت می‌تواند شرایط زندگی آنها را بهبود دهد و چرخه کار کودکان را متوقف سازد. در ادامه به برخی از ار راهکارهای حمایتی در این زمینه اشاره شده است:
- پرداخت یارانه به خانواده‌های کم برخورداری که کودکان خود را به مدرسه می‌فرستند.
- اختصاص بودجه آموزشی بیشتر به مدارس حاشیه شهر که بیشترین دسترسی را برای کودکان بازمانده از تحصیل دارند.
- ایجاد اشتغال برای سرپرست یا سایر اعضای خانوار و کاهش وابستگی خانواده به درآمد کودکان
- ایجاد ساختارها و قوانین متفاوت برای حضور راحت‌تر کودکان در محیط مدرسه و کاهش ساعات کاری آنها در خیابان
نگاهی بر فقر آموزشی کودکان کار و تاثیرات آن
همان‌طور که اشاره شد حضور کودکان در خیابان آنها را از دنیای کودکانه خود دور می‌سازد و احتمال آسیب‌های جسمی و روانی را برای آنها افزایش می‌دهد. علاوه بر این کار با ساعات طولانی، کودکان را از امکاناتی چون تغذیه سالم و به‌موقع، رعایت بهداشت فردی، حق طبیعی آموزش و تحصیل و به‌واقع برخورداری از یک زندگی عادی و سالم محروم می‌کند.
فقر آموزشی و بی‌توجهی خانواده‌های به وضعیت کودکان، عامل اصلی طرد اجتماعی، تحمیل چهره خشن فقر و نداری و محرومیت آنان از بسیاری از حقوق مدنی و اجتماعی است که نشانه های آن در همه اسیب‌های اجتماعی آشکار است. ناآشنایی کودکان نسبت به مهارت‌های زندگی و عدم توانایی آنها در فکر و تصمیم‌گیری سبب می‌شود اکثر آنها از عهده حل ساده‌ترین مسائل پیرامون خود بر نیایند و کوچک‌ترین اتفاقات به درگیری و خشونت منتهی شود که خود آسیب‌های روحی و جسمی زیادی به‌دنبال خواهد داشت.
موانع اثر گذار بر تحصیل کودکان کار
در شرایط یک زندگی عادی، بخش مهمی از دانش تعاملات اجتماعی و مهارت‌های زندگی از طریق خانواده‌ها به کودکان انتقال می‌یابد، اما در شرایطی که نهاد خانواده کارکرد مناسب خود را از دست دهد، وجود ساختارهای آموزشی و تحصیلی برای کودکان، اهمیت خود را بیش از پیش نمایان می‌سازد. ایجاد چنین ساختارهای آموزشی و حضور مناسب کودکان برای کسب دانش و مهارت‌های لازم با موانع بسیاری روبه‌است که در این بخش از مقاله به تعدادی از مهم‌ترین آنها اشاره خواهیم کرد.
- فقر اقتصادی خانواده
بسیار از پژوهشگران آسیب‌های اجتماعی، دلیل اصلی پدیده کودکان کار را ناشی از فقر اقتصادی خانواده و ناتوانی آنها در تامین مخارج یک زندگی عادی می‌دانند. در چنین خانواده‌هایی کودکان مجبور به کار در خیابان و تامین معاش زندگی روزانه می‌شوند و زمانی برای آموزش و تحصیل آنها باقی نمی‌ماند.
- وضعیت سلامت جسمی والدین
معلولیت یا ضعف جسمانی پدر و مادر به دلایل مختلف و یا فوت سرپرست خانوار و عدم توانایی خانواده در تامین مخارج زندگی، دلیل دیگری برای کار اجباری کودکان و محرومیت آنها از حق تحصیل و آموزش است.
- آموزشِ درست
مهم‌ترین نیاز کودکان کار برای رهایی از آسیب‌های اجتماعی و خانوادگی، دسترسی به آموزش صحیح و متناسب با شرایط زندگی آنها است در صورتی که ساختار و فرایندهای مدارس مرسوم جامعه، توان پاسخ‌گویی به نیازهای این کودکان و انتقال مفاهیم آموزشی به آنها را ندارد. در واقع ساختارهای مدارس در اکثر کشورها برای فراخوانی، جذب، نگهداری و توانمندسازی کودکان کار مناسب نیست.
- فقر فرهنگی
پدیده کار کودکان در بسیاری از خانواده‌ها موضوعی کاملا عادی و پذیرفته شده است و همانند بخشی از یک فرهنگ سنتی در میان تمامی اعضای خانواده و گروه خویشاوندان و آشنایان رواج دارد. در این دسته از خانواده‌ها، حتی با وضعیت اقتصادی و سلامت مناسبف کودکان بایستی به کار بپردازد و از تحصیل محروم بمانند.
از سوی دیگر، برخی از خانواده‌ها، آموزش و تحصیل را برای مناسب آینده کودک نمی‌دانند و کودک را مجبور می کنند به جای تحصیل به کار بپردازد. این‌گونه فقرهای فرهنگی اثرات مخرب زیادی برای کودک و حتی اجتماع به دنبال دارد.
- اتباع غیرقانونی
عدم وجود برگه‌های هویتی والدین برای اقامت در یک کشور، علاوه به ایجاد مشکل در اشتغال و کسب درآمد والدین، پذیرش کودکان را در مدارس آن کشور با چالش مواجه می‌سازد و هر دو این مشکلات کودک را به کار در خیابان سوق خواهد داد. از طرف دیگر در صورت پذیرش کودکان در مدارس، بازهم احتمال تمسخر و آزار و اذیت آنها توسط هم‌کلاسی‌ها وجود دارد که می‌تواند تاثیرات مخربی بر اعتمادبه‌نفس، روند تحصیلی و چشم‌انداز آینده کودک داشته باشد.
- مکان زیست
در مناطق حاشیه‌ای شهر یا مدرسه‌ای برای تحصیل وجود ندارد و کودکان ساکن در این مناطق را با مشکل رفت‌وآمد و بعد مسافت رو‌به رو می‌سازد، و یا مدارس به لحاظ کیفیت آموزشی و شرایط فرهنگی حاکم در آن مناطق، محل قابل اطمینانی برای تحصیل نیست و خود ممکن است آسیب‌های اجتماعی به همراه داشته باشد
با وجود تمامی این موانع تجارب جهانی نشان می‌دهد، حمایت‌های آموزش، موثرترین راهکار برای مبارزه با پدیده کودکان کار در اجتماع است. حمایت‌هایی که علاوه بر آموزش خواندن و نوشتن، در توانمندسازی، بالا بردن عزت‌نفس و خودباوری و مشارکت آنها در فعالیت‌های اجتماعی کمک‌کننده باشد.
لورم ایپسوم متن ساختگی با تولید سادگی نامفهوم از صنعت چاپ و با استفاده از طراحان گرافیک است. چاپگرها و متون بلکه روزنامه و مجله در ستون و سطرآنچنان که لازم است و برای شرایط فعلی تکنولوژی مورد نیاز و کاربردهای متنوع با هدف بهبود ابزارهای کاربردی می باشد.
لورم ایپسوم متن ساختگی با تولید سادگی نامفهوم از صنعت چاپ و با استفاده از طراحان گرافیک است. چاپگرها و متون بلکه روزنامه و مجله در ستون و سطرآنچنان که لازم است و برای شرایط فعلی تکنولوژی مورد نیاز و کاربردهای متنوع با هدف بهبود ابزارهای کاربردی می باشد.
لورم ایپسوم متن ساختگی با تولید سادگی نامفهوم از صنعت چاپ و با استفاده از طراحان گرافیک است. چاپگرها و متون بلکه روزنامه و مجله در ستون و سطرآنچنان که لازم است و برای شرایط فعلی تکنولوژی مورد نیاز و کاربردهای متنوع با هدف بهبود ابزارهای کاربردی می باشد.